وزیر محترم اقتصاد و دارایی

وزیر محترم نفت

نمایندگان محترم مجلس شورای اسلامی

با سلام؛

این روزها که مجدداً از افزایش قیمت انرژی صحبت می‌شود، خاطرات تلخ گذشته که دولت قبلی با بی‌تدبیری و عدم مشورت با نخبگان ایجاد کرد دوباره در ذهن ما مرور می‌شود.

ناترازی محتمل عرضه و تقاضا و بی‌عدالتی توزیعی یارانه بنزین، محروم بودن حدود ۵۰ درصد خانوارها از اعطای یارانه در این بخش، از معضلات دولت‌ها است. از منظر ناترازی، مصرف بنزین طی روندی افزایشی پس از کنترل بیماری کرونا و بازگشت کشور به شرایط عادی، در سال جاری به‌طور متوسط به بیش از یکصد میلیون لیتر در روز رسیده است. همچنین مصرف بنزین بر خلاف انتظار، در حالی افزایشی شده است که سیاست‌های قیمتی نیز تمایل پالایشگاه‌ها به تولید بنزین بیشتر را کاهش داده و بغرنج‌تر شدن ناترازی را هشدار می‌دهد.

طبق گزارشات معتبر بین‌المللی از جمله بانک جهانی، برخلاف تصور عموم قدرت خرید انرژی در ایران نسبت به درآمد سرانه و همچنین مصرف انرژی در ایران جزو بالاترین کشورها در دنیاست.

همچنین طرح فعلی یارانه‌ها که بدون مشورت با نخبگان در دولت قبل به اجرا درآمده، باعث مشکلات عدیده‌ای همچون کسری شدید بودجه و ایجاد تورم و هدررفت منابع و یارانه‌هایی شده، که می‌شود با اجرای طرح‌هایی مانند (بنای ایران) هم تورم را مهار کرد و هم رشد تولید را رقم زد و از طرف دیگر یارانه‌ها، هم با کمیت و هم با کیفیت بسیار بیشتر به دهک‌های پایین‌تر جامعه برسد.

اگرچه جلوگیری از قاچاق بنزین، کاهش سهمیه سوخت و دوگانه‌سوز کردن خودروها از جمله راهکارهای رفع معضل ناترازی برشمرده می‌شود؛ اما، ناچیز بودن قاچاق بنزین در مقابل سایر حامل‌های انرژی، نارضایتی‌های محتمل اجتماعی و ناترازی گاز باعث بی‌اثر شدن راهکارهای مذکور می‌شود. علاوه بر این، تجربه‌ کشور نشان می‌دهد افزایش ظرفیت تولید نیز مُسکّنی موقت، زمان‌بر، پر‌هزینه و صرفاً ناظر بر کاهش وابستگی به واردات بنزین است؛ حال آنکه رافع مسائلی نظیر بی‌عدالتی توزیعی یارانه بنزین، آلایندگی و مشکلات بودجه‌ای نخواهد بود.

بنای ایران نام طرحی است که به کوشش جمعی از کارشناسان و پژوهشگران اقتصادی و بین‌الملل در اندیشکده حکمرانی شریف تدوین شده است.

این طرح ضمن توجه به اقتضائات امروز اقتصاد ایران، ۵ هدف مهار پایدار تورم، ایجاد رشد اقتصادی و اشتغال، فقرزدایی غیرتورمی، ارتقای جایگاه بین‌المللی اقتصاد کشور و مقابله با فساد را مدنظر قرار داده است.

در این طرح به هر نفر و خانوار سهمیه انرژی معادل سرانه مصرف خانوار اروپایی به صورت رایگان تعلق می‌گیرد و افراد می‌توانند این سهمیه را در بازار متشکل انرژی به قیمت روز به فروش برسانند.

پیشنهاد ما برای یارانه‌های پنهان راه‌اندازی بازار متشکل انرژی است. الان چرا مردم می‌گویند قیمت بنزین و گازوئیل زیاد نشود؟ چون هزینه زندگی برای آن‌ها افزایش می‌یابد. می‌گویند چرا هزینه‌ها را مثل اروپا می‌کنید اما درآمد ما مثل اروپایی‌‌ها نیست؟ هر چند که این مقیاس غلط است چون درآمد تابعی از رشد اقتصادی و تولید ناخالص داخلی است. اگر بهای انرژی پایین نگه داشته شود، سرمایه ملی و سرمایه نسل‌های آینده پیش‌خور و نابود می‌شود. ایده یک جمله‌ای بازار متشکل انرژی چیست؟ می‌گوید من به ازای میزانی که یک خانوار اروپایی، بنزین، گازوئیل، گاز، برق، نفت سفید و نفت کوره مصرف می‌کند، به هر ایرانی این ۶ قلم کالا را رایگان می‌دهم. چون ما نفت داریم و انرژی داریم. این کار مثل این است که دولت به هر ایرانی در ماه حداقل ۳۰ دلار پرداخت کرده‌ است.

آیا در قالب بازار متشکل ارزی به هر نفر یا خانوار سهمیه انرژی داده می‌شود؟

بله اما این سهمیه مثل کارت سوخت نیست. قابل فروش است و برای هر فرد ۳۰ دلار در روز درآمد ایجاد می‌کند. با این کار فقر مطلق طبق تعریف بین‌المللی از بین می‌رود. به عنوان مثال برای بنزین و گازوئیل ۶۰ لیتر در ماه تعریف شده است. با این کار هم فقر مطلق کنترل شده و هم درآمد دولت افزایش می‌یابد. چگونه؟ الان حداقل ۲۰۰۰ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان حامل‌های انرژی داده می‌شود. بودجه دولت در سال ۱۴۰۰ چقدر است؟ ۱۲۰۰ میلیارد تومان. این یعنی حدود ۲ برابر بودجه دولت در سال ۱۴۰۰. وقتی در کشوری این حجم عظیم یارانه انرژی به صورت پنهان پرداخت می‌شود اصلا دولت چرا اوراق می‌فروشد؟ این همه یارانه داده می‌شود اما میلیون‌ها نفر فقیر باشند؟ این چه معنایی دارد؟ یارانه برای کاهش فقر و نابرابری است. یارانه برای این است که از ثروتمند بگیرید و به فقیر بدهید.

در این طرح این سهمیه ۶ قلم کالا برای همه مردم است؟

بله هرکس می‌تواند یا مصرف کند یا خودش مستقیما در بازار انرژی سهمیه خود را بفروشد یا به دولت بدهد تا دربازار بفروشد و معادل ریالی را به حسابش واریز نماید.

این طرح باعث نتایج دیگری مانند بهینه شدن مصرف انرژی، کاهش الودگی هوا در کلانشهرها، رفع ناترازی انرژی و قطعی‌های گسترده و عدم نیاز به مازوت در نیروگاه‌ها و... می‌شود.

به امید ایرانی آباد و سربلند